[Aktualizacja 18.05.2020]
16 maja 2020 r. weszła w życie Ustawa o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, czyli tzw. Tarcza Antykryzysowa 3.0.
Ostateczna wersja Tarczy Antykryzysowej 3.0 przewiduje m. in. rozwiązania o których pisaliśmy poniżej.
Ustawa co do zasady wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia (art. 76), jednakże przewiduje się od tej reguły wyjątki. Mianowicie, poruszane poniżej zagadnienie wchodzą w życie odpowiednio:
art. 1 Tarczy 3.0 wprowadzający do Kodeksu cywilnego nową regulację art. 3871 i tym samym ograniczenie możliwości stosowania przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości mieszkalnych oraz art. 2 stanowiący o dodaniu do Kodeku postępowania cywilnego ograniczenia w zakresie egzekucji nieruchomości, czyli nowego art. 9521 – wchodzą w życie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, tj. 30 maja 2020 r.;
art. 8 rozszerzający odpowiedzialność karną za tzw. lichwę, wprowadzający § 2 oraz § 3 do art. 304 Kodeksu karnego – wchodzi w życie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, a więc także 30 maja 2020 r.; natomiast
art. 52 nowej ustawy wprowadzający podniesienie wysokości kwoty wolnej od potrąceń - wchodzi w życie w dniu następującym po dniu ogłoszenia ustawy, a więc aktualnie już obowiązuje.
W kolejnej odsłonie tarczy antykryzysowej, uchwalonej już przez Sejm, a oczekującej obecnie na rozpatrzenie przez Senat, zostały przewidziane ograniczenia możliwości egzekucyjnych oraz nowe instrumenty wsparcia dla dłużników. W projekcie nowej tarczy znalazły się mianowicie takie rozwiązania jak:
ograniczenia w zakresie egzekucji z nieruchomości zaspokajających cele mieszkaniowe dłużnika (wstrzymanie licytacji),
ograniczenie możliwości stosowania przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości mieszkalnych,
podniesienie wysokości kwoty wolnej od potrąceń, oraz
rozszerzenie odpowiedzialności karnej za tzw. lichwę.
Ograniczenia w egzekucji z nieruchomości mieszkalnych
Pierwszą ważną propozycją projektowanej Tarczy 3.0 jest wprowadzenie istotnej zmiany w kodeksie postępowania cywilnego w zakresie egzekucji z nieruchomości. Mianowicie, ustawodawca planuje wprowadzenie doń art. 9521, zgodnie z którym termin licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, może zostać wyznaczony jedynie na wniosek wierzyciela. Jest to istotne novum, bowiem dotychczas taki termin był wyznaczany przez organ egzekucyjny z urzędu.
Do jednej z głównych zmian należy zwłaszcza § 5 art. 9521 k.p.c., który przewiduje, że licytacji tego rodzaju nieruchomości (zaspokajających potrzeby mieszkalne dłużnika) w ogóle nie będzie można przeprowadzać w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz 90 dni po jego zakończeniu. Jest to niezwykle istotne ograniczenie możliwości prowadzenia egzekucji, które z pewnością znacząco wydłuży te postępowania. Oznacza to bowiem, że nawet złożenie wniosku o wyznaczenie terminu licytacji nie umożliwi jej przeprowadzenia aż do upływu terminu 90 dni po zakończeniu stanu epidemii lub zagrożenia epidemiologicznego.
Co również ważne, przepisy Tarczy 3.0 (art. 65) przewidują, że omawiane zmiany znajdą zastosowanie także do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie, jeżeli przed tą datą nie został złożony przez wierzyciela wniosek o wyznaczenie terminu pierwszej licytacji nieruchomości. Wniosków takich zaś dotychczas w ogóle się nie składało (termin licytacji był wyznaczany z urzędu), więc nie jest jasnym, jak regulacja ta ma być stosowana w praktyce, w tym od kiedy tego rodzaju wnioski można i należy składać.
Jak wskazano powyżej, nowa regulacja przewiduje, że przeprowadzenie licytacji nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe dłużnika będzie wymagało uprzedniego złożenia wniosku o wyznaczenie terminu licytacji. Nie każdy jednak wierzyciel będzie mógł to zrobić. Uprawnienie bowiem do złożenia rzeczonego wniosku ma istnieć jedynie, jeżeli wysokość egzekwowanej przez wierzyciela należności głównej (a więc bez odsetek), stanowiłaby co najmniej równowartość jednej dwudziestej części sumy oszacowania nieruchomości (a więc 5 %). Takie rozwiązanie ma na celu przede wszystkim wyeliminowanie praktyki licytowania nieruchomości dłużnika za kwotę stosunkowo niską w porównaniu do jej wartości.
Uwaga!
Termin licytacji wyznacza się także wówczas, gdy egzekucję z nieruchomości prowadzi kilku wierzycieli, a łączna wartość ich egzekwowanych należności głównych stanowi równowartość rzeczonej jednej dwudziestej części sumy oszacowania nieruchomości.
Powyższa reguła przewiduje jednak wyjątki. Termin licytacji może bowiem zostać wyznaczony także w przypadkach, gdy – mimo niespełnienia przez wierzyciela (wierzycieli) przesłanki w postaci progu wartości egzekwowanej należności – zgodę wyrazi na to sam dłużnik lub sąd. Zgoda taka powinna zostać wydana przez Sąd w określonych okolicznościach, tj. w sytuacji gdy przemawia za tym wysokość i charakter dochodzonej należności lub brak możliwości zaspokojenia wierzyciela z innych składników majątku dłużnika. Na postanowienie sądu o oddaleniu wniosku wierzyciela przysługuje zażalenie.
Tarcza 3.0 przewiduje w tym zakresie jeszcze jedno istotne odstępstwo. Mianowicie, gdy wierzycielem jest Skarb Państwa lub wierzytelność wynika z wyroku wydanego w postępowaniu karnym, powyższe ograniczenia co do uprawienia do złożenia wniosku o wyznaczenie terminu licytacji w ogóle nie znajdują zastosowania. Innymi słowy – Skarb Państwa oraz wierzyciel, którego wierzytelność została stwierdzona wyrokiem karnym, zawsze będą mogli wystąpić ze skutecznym wnioskiem o wyznaczenie terminu licytacji.
Ograniczenia stosowania przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych
Nowością proponowaną w przepisach Tarczy 3.0 jest również dodanie art. 3871 do Kodeksu cywilnego. Przepis ten ma przewidywać sankcję nieważności dla umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych, zawartej przez osobę fizyczną, celem zabezpieczenia roszczeń wynikających z tej lub innej umowy niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, w przypadku gdy:
wartość przenoszonej własności nieruchomości jest wyższa niż wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń pieniężnych powiększonych o wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie od tej wartości za okres 24 miesięcy; lub
wartość zabezpieczanych tą nieruchomością roszczeń pieniężnych nie jest oznaczona; lub
zawarcie tej umowy nie zostało poprzedzone dokonaniem wyceny wartości rynkowej nieruchomości dokonanej przez biegłego rzeczoznawcę.
W praktyce oznacza to, że w zasadzie każda umowa przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie zawierana z osobą fizyczną – poza przypadkami oczywistymi – powinna z ostrożności zostać poprzedzona sporządzeniem operatu szacunkowego. Aktualnie każda tego rodzaju umowa powinna zawierać bardzo precyzyjne uregulowania w zakresie wartości zarówno zabezpieczanych roszczeń, jak i samej nieruchomości, by uchronić wierzyciela przez zarzutem jej nieważności.
Uwaga!
Omawiane ograniczenie dotyczy wyłącznie umów zawieranych przez osoby fizyczne w związku z zabezpieczeniem roszczeń niezwiązanych z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub zawodową.
Celem przyświecającym wdrożeniu takich rozwiązań, było wyeliminowanie nieuczciwego procederu korzystania z instytucji przewłaszczenia na zabezpieczenie, polegającego na zabezpieczaniu wierzytelności, których wysokość była niska w stosunku do wartości nieruchomości, przez co dłużnicy tracili nieruchomości za ułamek ich wartości.
Podwyższenie kwoty wolnej od potrąceń
W projekcie Tarczy 3.0 znajdziemy rozwiązania dla pracowników, którym z powodu podjętych na terytorium Polski działań służących zapobieganiu zarażenia wirusem SARS – CoV – 2 obniżono wynagrodzenia lub których członkowie rodziny utracili źródło dochodu. W takiej sytuacji, zgodnie z nowymi regulacjami, kwota wolna od potrąceń (art. 871 § 1 kodeksu pracy) ulega zwiększeniu o 25 % na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik utrzymuje. Kwota wolna od potrąceń to nic innego jak suma wynagrodzenia, jaka musi pozostać pracownikowi po dokonaniu wszelkich dopuszczalnych potrąceń, np. komorniczych. Kwota ta jest tożsama z wysokością minimalnego wynagrodzenia przysługującego w pełnym wymiarze czasu pracy, pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a także wpłaty dokonywane do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania. Obecnie kwota ta wynosi ok. 1920 zł (jest to zależnie od kilku dodatkowych parametrów). Oczywiście, należy pamiętać, że kwota ta ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu przy niepełnym wymiarze czasu pracy.
Jak zostało wyjaśnione w projekcie ustawy, przez członka rodziny, od którego odpowiednio zostaje podniesiona kwota wolna od potrąceń pracownika należy uznać:
małżonka;
rodzica wspólnego dziecka;
dziecko, dziecko współmałżonka, a także dziecko rodzica wspólnego dziecka do 25 roku życia;
dziecko, które ukończyło 25 lat i które legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje mu świadczenie pielęgnacyjne lub zasiłek opiekuńczy w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Uwaga!
Do członków rodziny w rozumieniu planowanych regulacji Tarczy 3.0 nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.
Dla dłużnika taka zamiana oznacza, że podniesieniu ulegnie pułap kwoty, z której wierzyciele nie będą mogli żądać zaspokojenia. W praktyce – im więcej członków rodziny miałby dłużnik na utrzymaniu, tym wyższa będzie kwota wolna od potrąceń. Jeżeli przy tym taki dłużnik - pracownik osiągałby jedynie minimalne wynagrodzenie, wówczas w ogóle nie będzie możliwe prowadzenie egzekucji z jego wynagrodzenia. Jedynym rozwiązaniem dla wierzyciela pozostawałoby wtedy szukanie zaspokojenia z innych składników majątku dłużnika.
Odpowiedzialność karna za tzw. lichwę
W pakiecie zmian planowane jest również rozszerzenie zakresu odpowiedzialności karnej za tzw. lichwę. W art. 304 k.k. dotyczącym tzw. wyzysku projektowane jest dodanie dwóch szczegółowych paragrafów w zakresie umów lichwiarskich. Zgodnie z tą regulacją podmiot udzielający osobie fizycznej świadczenia pieniężnego na podstawie umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, będzie podlegał karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do nawet 5 lat, jeżeli żąda od niej:
zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie; lub
zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie, określonych w ustawie.
Zespół Kubas Kos Gałkowski cały czas monitoruje regulacje i zalecenia wydawane przez organy rządowe i na bieżąco opracowuje konkretne rozwiązania prawne. Pozostajemy w gotowości, aby udzielić wsparcia i odpowiedzi na wszelkie pojawiające się pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z COVID-19 oraz wpływem pandemii na Państwa działalność, jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, abstrakcyjny i ogólny, nie stanowi opinii prawnej lub porady ani nie może być traktowany jako świadczenie pomocy prawnej w jakiejkolwiek formie. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii lub autora artykułu w stosunku do osób trzecich. Kancelaria "Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci sp. p". sp. k. może udzielić porady prawnej lub sporządzić opinię wyłącznie i dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej skontaktuj się z naszym prawnikiem.