Ochroń swoje interesy na wypadek niewypłacalności przeciwnika procesowego
Sytuacja gospodarcza wywołana przez COVID-19 budzi wiele obaw. Przedsiębiorcy nie są pewni, czy ich kontrahenci wykonają zobowiązania oraz nie wiedzą, czy sytuacja biznesowa ich partnerów nie pogorszy się na tyle, by w przyszłości zagrozić im upadłością. Na to wszystko nakładają się obawy dotyczące powstania znaczących opóźnień w rozstrzyganiu spraw sądowych.
Te i szereg innych problemów związanych z planowanym lub trwającym postępowaniem spornym można wyeliminować poprzez instytucję zabezpieczenia roszczenia.
W jakich sprawach mogę żądać udzielenia zabezpieczenia?
Sąd może udzielić zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej.
Kiedy mogę złożyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia?
Wniosek można złożyć przed wszczęciem postępowania albo w jego trakcie – aż do jego prawomocnego zakończenia (czyli nawet w drugiej instancji). Można nawet uzyskać zabezpieczenie po uzyskaniu tytułu wykonawczego, jednakże tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.
Czy za udzielenie zabezpieczenia będę musiał coś zapłacić?
Wniosek o zabezpieczenie roszczenia pieniężnego składany przed wszczęciem postępowania podlega opłacie stosunkowej, która wynosi ¼ opłaty od pozwu w danej sprawie. Opłata ta zostaje zaliczona na opłatę od pozwu. W praktyce zatem jeśli strona decyduje się wnieść pozew niezależnie od wyniku sprawy o zabezpieczenie – nie poniesie dodatkowych kosztów.
W przypadku zaś roszczenia niepieniężnego opłata wynosi 100 zł.
Wniosek o zabezpieczenie roszczenia składany w pozwie nie podlega osobnej opłacie.
Wniosek o zabezpieczenie roszczenia składany w toku postępowania (czyli po wniesieniu pozwu) podlega opłacie w wysokości 100 zł.
Kiedy sąd udzieli zabezpieczenia roszczenia?
Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli
(i) uprawdopodobni roszczenie oraz
(ii) interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
Ważne! Uprawdopodobnienie roszczenia polega na omówieniu i wykazaniu przesłanek zasadności roszczenia. Uprawdopodobnienie interesu prawnego polega na przekonaniu Sądu, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (np. dłużnik wyzbywa się majątku lub ukrywa go).
Strona nie musi udowodnić, a jedynie uprawdopodobnić ww. okoliczności.
Uwaga! Istnieją szczególne zasady zabezpieczeń roszczeń z transakcji handlowych. W tego typu sprawach interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony:
gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych,
dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
W takiej sytuacji postanowienie o zabezpieczeniu może również wydać w większości wypadków referendarz sądowy.
W jaki sposób sąd zabezpieczy moje roszczenie pieniężne (czyli o zapłatę)?
Jeśli chodzi o zabezpieczenie roszczeń pieniężnych, ustawa przewiduje sześć sposobów ich zabezpieczenia:
zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.
Przykład: Pozew o zapłatę może zawierać wniosek o zabezpieczenie poprzez zajęcie wierzytelności z wszystkich rachunków bankowych kontrahenta do oznaczonej kwoty.
Ważne!
Nie musisz znać numerów rachunków bankowych dłużnika – te informacje może ustalić sam komornik.
W jaki sposób sąd zabezpieczy moje niepieniężne roszczenie (np. o ustalenie nieważności umowy)?
Jeśli przedmiotem zabezpieczenia są roszczenia niepieniężne sąd może zastosować taki sposób zabezpieczenia, jaki uzna za stosowny, w szczególności może:
unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania;
ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;
zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia;
nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze.
Przykład: Pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności może zawierać wniosek o zabezpieczenie poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.
Jeśli sąd udziela zabezpieczenia polegającego na unormowaniu stosunków na czas postępowania, na wniosek uprawnionego może zagrozić obowiązanemu nakazaniem określonej sumy na rzecz uprawnionego na wypadek naruszenia obowiązków określonych w postanowieniu.
Wybór sposobu zabezpieczenia zależy do uprawnionego, który powinien wskazać go we wniosku. Żądany sposób zabezpieczenia powinien być odpowiedni, to znaczy nie powinien nadmiernie obciążać drugiej strony. Wskazane jest przeanalizowanie stanu faktycznego i prawnego sprawy oraz dostosowanie sposobu do istniejącej sytuacji.
Sąd, decydując czy udzielić zabezpieczenia i w jaki sposób to uczynić uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
Czy mój przeciwnik dowie się o udzieleniu zabezpieczenia?
Istnieje spora szansa, że udzielenie zabezpieczenia zaskoczy przeciwnika – sąd w większości wypadków nie kontaktuje się z obowiązanym przed rozpatrzeniem wniosku.
Jeśli sąd wydał postanowienie o zabezpieczeniu na posiedzeniu niejawnym i podlega ono wykonaniu przez organ egzekucyjny (komornika), sąd doręczy postanowienie wyłącznie uprawnionemu. Pozwany otrzyma postanowienie na późniejszym etapie sprawy od:
komornika, gdy rozpocznie on postępowanie w przedmiocie wykonania zabezpieczenia
od zarządcy, gdy ustanowiono zarząd nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym
od sądu wieczystoksięgowego, gdy udzielono zabezpieczenia poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej (razem z orzeczeniem w przedmiocie wniosku o wpis hipoteki)
Sąd doręczy również wyłącznie wnioskodawcy postanowienie o odmowie udzielenia zabezpieczenia.
Jak długo sąd będzie rozpoznawał mój wniosek?
Co do zasady Sąd powinien rozpoznać wniosek bezzwłocznie, nie później niż w ciągu tygodnia. Praktyka pokazuje, że znaczna część wniosków rozpoznawana jest w ww. terminie.
Sąd udzielił mi zabezpieczenia. Co dalej?
Sąd z urzędu powinien nadać postanowieniu o zabezpieczeniu klauzulę wykonalności lub wzmiankę o wykonalności, dzięki czemu możliwe będzie egzekwowanie zabezpieczenia.
Dalsze kroki zależą od udzielonego sposobu zabezpieczenia. Dla przykładu, jeśli sąd zgodził się na zajęcie rachunków bankowych przeciwnika, zabezpieczenie podlega wykonaniu przez komornika. W tym zakresie konieczne jest złożenie osobnego wniosku do komornika.
Przeciwnik będzie mógł co do zasady wnieść zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu.
Jeśli zabezpieczenia udzielono przed wszczęciem postępowania, sąd wyznacza termin (nie dłuższy niż dwa tygodnie), w którym trzeba złożyć pismo inicjujące właściwe postępowanie (np. pozew).
Sąd oddalił mój wniosek o udzielenie zabezpieczenia? Co dalej?
Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia co do zasady przysługuje zażalenie. Niekorzystne postanowienie można zatem zaskarżyć.
Kiedy zabezpieczenie upada?
Zabezpieczenie upada w kilku sytuacjach:
kiedy sąd zwróci lub odrzuci pozew, oddali powództwo lub umorzy postępowanie
kiedy wystąpiono o zabezpieczenie przed wszczęciem postępowania, a uprawniony nie wszczął postępowania, którego przedmiotem byłoby zabezpieczone roszczenie
w zależności od sposobu zabezpieczenia – po upływie jednego lub dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu (w tym wypadku w celu zachowania ciągłości zabezpieczenia konieczne jest wszczęcie przed upływem terminu egzekucji)
Czy w związku z COVID-19 wprowadzone zostały szczególne zasady dotyczące zabezpieczeń roszczeń?
Tak. Zgodnie z ogólnymi zasadami, jeśli sprawę rozpoznaje sąd w składzie trzech sędziów (np. postępowanie apelacyjne), sąd mógł rozpoznać wniosek o zabezpieczenie w składzie jednoosobowym tylko w przypadku niecierpiącym zwłoki.
W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 wniosek o udzielenie lub zmianę zabezpieczenia sąd zawsze rozpozna w składzie jednego sędziego i to co do zasady na posiedzeniu niejawnym. Nie dotyczy to przypadków, w których o zabezpieczeniu orzeka referendarz sądowy.
Czy wnioskując o udzielenie zabezpieczenia ryzykuję?
Obowiązany może dochodzić odszkodowania za szkodę wyrządzoną wykonaniem zabezpieczenia. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od dnia jego powstania. Przysługuje ono (każdorazowo jeśli zabezpieczenia udzielono, uprawniony je wykonał i powstała z tego tytułu szkoda):
jeśli uprawniony nie wszczął postępowania o zabezpieczone roszczenie w wyznaczonym terminie,
jeśli uprawniony cofnął pozew lub wniosek
gdy oddalono powództwo
gdy pozew odrzucono lub zwrócono umorzono postępowanie.
Jeśli zatem udzielono w sprawie zabezpieczenia, a uprawniony jej ostatecznie nie wygra, obowiązany może dochodzić wyrządzonej mu z tego tytułu szkody. Powództwa takie, jak wynika z naszego doświadczenia, nie są częste, ale należy się z nimi liczyć.
Zespół Kubas Kos Gałkowski cały czas monitoruje regulacje i zalecenia wydawane przez organy rządowe i na bieżąco opracowuje konkretne rozwiązania prawne. Pozostajemy w gotowości, aby udzielić wsparcia i odpowiedzi na wszelkie pojawiające się pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z COVID-19 oraz wpływem pandemii na Państwa działalność, jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, abstrakcyjny i ogólny, nie stanowi opinii prawnej lub porady ani nie może być traktowany jako świadczenie pomocy prawnej w jakiejkolwiek formie. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii lub autora artykułu w stosunku do osób trzecich. Kancelaria "Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci sp. p". sp. k. może udzielić porady prawnej lub sporządzić opinię wyłącznie i dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej skontaktuj się z naszym prawnikiem.