Aktualna sytuacja sprzyja powstawaniu zatorów płatniczych. Warto więc pamiętać o tym, że od 1 stycznia 2020 r. obowiązują przepisy, które mają je ograniczyć i ułatwić dochodzenie zaległości od kontrahentów.
Nowa regulacja prawna
Tzw. ustawa antyzatorowa, czyli ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych, która weszła w życie z początkiem tego roku, wprowadziła zmiany w kilkunastu ustawach m.in. w przepisach:
ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych,
kodeksu postępowania cywilnego,
ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz
ustawy o PIT i ustawy o CIT.
Najistotniejsze zmiany dotyczą tej pierwszej ustawy, która zyskała nową nazwę: ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Jak rozumieć pojęcie transakcji handlowych?
Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych stosuje się do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są:
przedsiębiorcy (w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców),
podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców (m.in. działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych (m.in. jednostki sektora finansów publicznych),
osoby wykonujące wolny zawód,
oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
przedsiębiorcy z państw członkowskich UE, państw członkowskich EFTA - stron umowy o EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej.
Transakcja handlowa w rozumieniu ustawy to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli ww. strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
Kluczowe zmiany w przepisach od 1 stycznia 2020 r.
Najważniejsze zmiany dotyczące transakcji handlowych wprowadzone na mocy ustawy antyzatorowej to:
1. skrócenie do 30 dni terminu zapłaty w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny (bez możliwości wydłużenia – za wyjątkiem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym, dla którego pozostawia się termin 60 dni),
2. wprowadzenie maks. 60-dniowego terminu zapłaty w transakcjach asymetrycznych, w których wierzycielem jest MŚP (mikroprzedsiębiorca, mały albo średni przedsiębiorca), a dłużnikiem duży przedsiębiorca,
3. wprowadzenie nowych progów rekompensaty za koszty odzyskiwania należności; kwota rekompensaty zależy od wartości wynagrodzenia z transakcji handlowej i wynosi:
40 EUR – gdy wynagrodzenie wynosi do 5 tys. zł,
70 EUR – gdy wynagrodzenie wynosi powyżej 5 tys. zł, ale mniej niż 50 tys. zł,
100 EUR – gdy wynagrodzenie wynosi 50 tys. zł lub więcej,
4. zakaz zbywalności ww. prawa do rekompensaty w przypadku dokonania cesji wierzytelności na osoby trzecie (np. na firmy windykacyjne),
5. podniesienie o 2 punkty procentowe wysokości odsetek ustawowych za opóźnienia w transakcjach handlowych; aktualnie wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosi:
9,5% w stosunku rocznym - w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym,
11,5% w stosunku rocznym - w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym,
6. zobowiązanie największych przedsiębiorców do składania sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych (termin złożenia pierwszego sprawozdania upływa 31 stycznia 2021 r. – warto nie czekać do ostatniej chwili z jego przygotowaniem i złożeniem),
7. wprowadzenie możliwości odstąpienia od umowy lub wypowiedzenia umowy przez wierzyciela, jeżeli termin zapłaty określony w umowie jest nadmiernie wydłużony, a ustalenie tego terminu było rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela (dotyczy terminu dłuższego niż 120 dni).
W konsekwencji, nowe terminy zapłaty w transakcjach handlowych kształtują się w następujący sposób:
Wskazane wyżej nowe rozwiązania mają zastosowanie do transakcji handlowych, w przypadku których termin zapłaty upływał po dniu 31 grudnia 2019 r.
Łatwiej uzyskać zabezpieczenie roszczenia o zapłatę zaległej płatności
W kontekście zatorów płatniczych warto także wskazać na nowelizację kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2020 r. Nowelizacja ta łagodzi wymogi niezbędne do uzyskania zabezpieczenia roszczenia wynikającego z transakcji handlowej (jednak – nie każdej, o czym niżej).
Zgodnie z dotychczasową regulacją przesłankami udzielenia przez sąd zabezpieczenia było co do zasady:
uprawdopodobnienie roszczenia (np. roszczenia o zapłatę zaległej faktury) oraz
uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (który istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie).
Zgodnie z brzmieniem nowego przepisu art. 7301 § 21 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy:
żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych,
w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza 75 tys. zł,
a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
W świetle tego rozwiązania uzyskanie zabezpieczenia roszczenia o zapłatę zaległej faktury (np. poprzez zajęcie rachunków bankowych dłużnika czy wpis hipoteki) ma być zatem łatwiejsze. W opisanej sytuacji wystarczy bowiem uprawdopodobnić spełnienie pierwszej przesłanki udzielenia zabezpieczenia, co w przypadku zaległości z tytułu transakcji handlowych w większości przypadków będzie rzeczą prostą.
Dodatkowo, zgodnie z nowymi przepisami postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia w takich sytuacjach co do zasady (za wyjątkiem m.in., gdy zabezpieczenie ma polegać na ustanowieniu zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią obowiązanego) może wydać także referendarz sądowy. Uzyskanie zabezpieczenia ma być zatem także i szybsze.
Pozostałe regulacje
Wśród pozostałych regulacji na szczególną uwagę zasługuje wprowadzenie nowego stypizowanego czynu nieuczciwej konkurencji w postaci nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi (nowy art. 17g u.z.n.k.). Jak precyzuje ustawodawca, czyn taki może polegać w szczególności na:
naruszeniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych,
rażącym odstępstwie od dobrych praktyk handlowych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności,
niedostosowaniu do harmonogramu dostawy towarów lub harmonogramu wykonania usługi czy
nieuwzględnieniu właściwości towaru lub usługi, które są przedmiotem umowy.
Podkreślenia wymagają ponadto, nowe kompetencje Prezesa UOKiK, który może m.in. wszcząć postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych (a w ramach tego postępowania m.in. przeprowadzić kontrolę u przedsiębiorcy), a w przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźniania się z płatnościami przez przedsiębiorcę może nałożyć na niego administracyjną karę pieniężną.
Z kolei zmiany wprowadzone w ustawach podatkowych – o PIT i CIT – zawierają korzystne rozwiązania umożliwiające m.in. zmniejszenie podstawy obliczenia podatku w przypadku nieuregulowanych wierzytelności pieniężnych (tzw. ulga za złe długi w podatku dochodowym).
Zespół Kubas Kos Gałkowski cały czas monitoruje regulacje i zalecenia wydawane przez organy rządowe i na bieżąco opracowuje konkretne rozwiązania prawne. Pozostajemy w gotowości, aby udzielić wsparcia i odpowiedzi na wszelkie pojawiające się pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z COVID-19 oraz wpływem pandemii na Państwa działalność, jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, abstrakcyjny i ogólny, nie stanowi opinii prawnej lub porady ani nie może być traktowany jako świadczenie pomocy prawnej w jakiejkolwiek formie. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii lub autora artykułu w stosunku do osób trzecich. Kancelaria "Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci sp. p". sp. k. może udzielić porady prawnej lub sporządzić opinię wyłącznie i dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej skontaktuj się z naszym prawnikiem.