[Aktualizacja 29.08.2022]
Dnia 5 sierpnia 2022 r. Sejm rozpatrzył na posiedzeniu poprawki zgłoszone przez Senat i uwzględnił część z nich oraz ostatecznie uchwalił ustawę o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz niektórych innych ustaw. W porównaniu do opisywanego przez nas projektu, w zakresie kar umownych oraz roszczeń z zabezpieczenia należytego wykonania umowy (NWU) nie zaszły żadne zmiany. Prezydent podpisał ustawę dnia 15 sierpnia, opublikowana zaś została w Dzienniku Ustaw dnia 23 sierpnia 2022 r. (Dz. U. 2022 poz. 1768).
Zgodnie z art. 33 ustawy, w ww. zakresie weszła ona w życie już 24 sierpnia 2022r.
Specustawa koronawirusowa w art. 15r (1) wprowadziła m.in. zakaz potrącania kar umownych przez zamawiającego z wynagrodzeniem wykonawcy (strony umowy w sprawie zamówienia publicznego) lub z innymi jego wierzytelnościami, a także dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni.
Dnia 16 maja 2022 r. na mocy rozporządzeń Ministra Zdrowia odwołany został na terenie kraju stan epidemii, a wprowadzony został w jego miejsce stan zagrożenia epidemicznego. Wtedy jednak, ustawodawca nie zdecydował się jeszcze na uchylenie bądź zmianę art. 15r (1), w związku z czym, wszystkie wskazane tam zakazy pozostawały w mocy na bliżej nieokreślony czas.
Tymczasem, dnia 1 lipca 2022 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz niektórych innych ustaw (zarejestrowany jako druk nr 2398) przewidujący uchylenie art. 15r (1) specustawy. Prace nad projektem prowadzone były w szybkim tempie, bowiem już 8 lipca 2022 r. uchwaloną ustawę przekazano do Marszałka Senatu. Tekst ustawy w brzmieniu uchwalonym 7 lipca 2022 r. dostępny jest TUTAJ. Dnia 21 lipca 2022 r. Senat wprowadził do ustawy kilka poprawek, żadna nie dotyczyła jednak kwestii uchylenia bądź modyfikacji brzmienia ww. przepisu.
Kolejnym krokiem na ścieżce legislacyjnej, zanim ustawa trafi do podpisu przez Prezydenta, jest rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu wyliczającej proponowane poprawki. Niewykluczone, że w toku prac parlamentarnych ostateczny kształt ustawy może jeszcze ulec zmianom.
Ustawa w art. 33 w obecnym brzmieniu przewiduje, że zmiany w zakresie kar umownych wejdą w życie już z dniem następującym po dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. W związku z tym, poniżej przedstawiamy omówienie przygotowanych przez rząd zmian.
Uzasadnienie zmian
W uzasadnieniu projektu ustawy (dostępnym TUTAJ) czytamy, że utrzymanie obowiązujących rozwiązań „miałoby negatywne skutki dla wykonawców, gwarantów, a także dla zamawiających, którzy mogą mieć problemy z wyegzekwowaniem skumulowanych kar umownych”. Projektodawcy podkreślili, że nowelizacja stanowi odpowiedź na postulaty zamawiających i banków, którzy zgłaszali liczne problemy wynikające ze stosowania art. 15r (1) specustawy.
Obecne brzmienie przepisów
Zakaz dokonywania przez zamawiających potrąceń kar umownych naliczonych wobec wykonawców za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy dotyczy przypadków w których zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono taką karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
Przepis specustawy w ust. 2 przewiduje dodatkowo, że bieg terminu przedawnienia roszczenia zamawiającego o zapłatę kary umownej nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni. Upływ terminu przedawnienia może przy tym nastąpić nie wcześniej niż po upływie 120 dni od dnia odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.
Dalej, w ust. 3 specustawa stanowi, że jeśli w czasie trwania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego i 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, upłynie termin ważności udzielonego zamawiającemu przez wykonawcę zabezpieczenia należytego wykonania umowy, to zamawiający nie może – co do zasady – dochodzić z tego zabezpieczenia zaspokojenia swoich roszczeń. Wykonawca może jednak na 14 dni przed upływem terminu ważności tego zabezpieczenia przedłużyć jego ważność lub wnieść nowe zabezpieczenie na warunkach zaakceptowanych przez zamawiającego.
Specustawa w art. 15r (1) ust. 4 uregulowała z kolei przypadek, gdy upływ terminu ważności zabezpieczenia przypadałby w okresie między 91. a 119. dniem po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. W takiej sytuacji termin ważności zabezpieczenia z mocy samego prawa przedłuża się do 120. dnia po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
Skutki uchylenia zakazu
W art. 32 ustawy prawodawca zdecydował się, wobec jednoczesnego uchylenia art. 15r (1) specustawy jeszcze w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego, na wprowadzenie konkretnych terminów, z których nadejściem zamawiający będą uprawnieni do realizacji swoich roszczeń (tj. dokonania potrącenia oraz dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy). Przewidziane zostały w związku z tym trzy fazy, wyróżnione w oparciu o kryterium czasu wystąpienia zdarzeń powodujących naliczenie kar:
zdarzenie wystąpiło między dniem 14 marca 2020 r. a dniem 31 grudnia 2020 r. (włącznie) – w takim wypadku, zamawiający może dochodzić swoich roszczeń nie wcześniej niż od dnia 1 października 2022 r.;
zdarzenie nastąpiło między dniem 1 stycznia 2021 r. a dniem 31 grudnia 2021 r. (włącznie) – w takim wypadku, zamawiający może dochodzić swoich roszczeń nie wcześniej niż od dnia 1 stycznia 2023 r.;
zdarzenie nastąpiło między dniem 1 stycznia 2022 r. a dniem wejścia w życie ustawy – w takim wypadku, zamawiający może dochodzić swoich roszczeń nie wcześniej niż od dnia 1 kwietnia 2023 r.
Powyższe oznacza, że wszelkie kary umowne naliczone w związku z wystąpieniem zdarzeń już po dniu wejścia w życie ustawy podlegały będą ogólnym, przed-pandemicznym zasadom.
W podobny, etapowy sposób ustawodawca wyznaczył moment początku biegu terminu przedawnienia oraz moment jego „odwieszenia”:
w przypadku roszczeń, których dochodzenie stanie się możliwe od dnia 1 października 2022 r. – będzie to dzień 1 października 2022 r.;
w przypadku roszczeń, których dochodzenie stanie się możliwe od dnia 1 stycznia 2023 r. – będzie to dzień 1 stycznia 2023 r.;
w przypadku roszczeń, których dochodzenie stanie się możliwe od dnia 1 kwietnia 2023 r. – będzie to dzień 1 kwietnia 2023 r.
Ustawodawca zaznaczył jednak, że upływ terminu przedawnienia w sytuacji, gdy termin ten był do tej pory zawieszony, może nastąpić najwcześniej dopiero po upływie 30 dni od dnia jego odwieszenia, tj. odpowiednio:
31 października 2022 r.,
31 stycznia 2023 r. lub
1 maja 2023 r.
W zakresie kwestii upływu terminu ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy ustawa również wskazuje konkretne kalendarzowe daty. Zgodnie z art. 32 ust. 3, jeśli ww. termin ważności upływa w okresie:
od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 13 października 2022 r. – w przypadku roszczeń, których dochodzenie stanie się możliwe od dnia 1 października 2022 r.;
od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 13 stycznia 2023 r. – w przypadku roszczeń, których dochodzenie stanie się możliwe od dnia 1 stycznia 2023 r.;
od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 13 kwietnia 2023 r. – w przypadku roszczeń, których dochodzenie stanie się możliwe od dnia 1 kwietnia 2023 r.,
to zamawiający będzie, co do zasady, uprawniony do dochodzenia zaspokojenia z tego zabezpieczenia jeszcze przed upływem terminów wskazanych w ust. 1, tj. 1 października 2022 r., 1 stycznia 2023 r. oraz 1 kwietnia 2023 r. (zob. powyżej), chyba że wykonawca, na 14 dni przed upływem ważności zabezpieczenia, każdorazowo przedłuży jego ważność lub wniesie nowe zabezpieczenie, którego warunki zostaną zaakceptowane przez zamawiającego.
Zespół Kubas Kos Gałkowski cały czas monitoruje regulacje i zalecenia wydawane przez organy rządowe i na bieżąco opracowuje konkretne rozwiązania prawne. Pozostajemy w gotowości, aby udzielić wsparcia i odpowiedzi na wszelkie pojawiające się pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z COVID-19 oraz wpływem pandemii na Państwa działalność, jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, abstrakcyjny i ogólny, nie stanowi opinii prawnej lub porady ani nie może być traktowany jako świadczenie pomocy prawnej w jakiejkolwiek formie. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii lub autora artykułu w stosunku do osób trzecich. Kancelaria "Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci sp. p". sp. j. może udzielić porady prawnej lub sporządzić opinię wyłącznie i dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej skontaktuj się z naszym prawnikiem.