Ze względu na kryzys związany z COVID-19 przedsiębiorstwa stoją przed nadzwyczajnymi wyzwaniami, które wymagają wprowadzenia niestandardowych środków. Niejednokrotnie przy implementacji nowych sposobów prowadzenia biznesu pojawiają się lub mogą się pojawić wątpliwości co do ich zgodności z obowiązującymi regułami konkurencji, w szczególności w związku z zakazem zawierania przez przedsiębiorców porozumień ograniczających konkurencję (np. mających na celu wykluczenie z rynku wspólnego konkurenta lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku) lub zakazem nadużywania pozycji dominującej.
Odpowiedzią na takie potrzeby rynku ma być uruchomiony przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nowy kanał kontaktowy, za pośrednictwem którego można uzyskać nieformalną opinię organu konkurencji w sprawie zgodności działań z prawem konkurencji. Przekaz wynikający z takiego działania Urzędu jest jasny – epidemia nie może być pretekstem dla naruszania przez przedsiębiorców reguł konkurencji.
Tymczasowa współpraca w czasach COVID-19 nie zawsze zgodna z prawem
W tym wymagającym dla prowadzenia biznesu czasie wielu przedsiębiorców wdraża nowe rozwiązania, które mają przeciwdziałać utrudnieniom związanym m.in. z nadzwyczajnym zapotrzebowaniem i popytem konsumentów na pewne towary i usługi, zakłóceniami w funkcjonowaniu łańcucha dostaw czy problemom związanym z potrzebą zachowania ciągłości produkcji. Okoliczności te niejednokrotnie mogą skłaniać przedsiębiorców w kierunku wzajemnej współpracy i koordynacji działań. Takie działania nie zawsze są jednak dozwolone z perspektywy prawa ochrony konkurencji i konsumentów, na którego straży stoi w Polsce Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a w Unii Europejskiej – Komisja Europejska.
W szczególności, stosowane przez przedsiębiorców formy tymczasowej współpracy z innymi przedsiębiorcami, które mają łagodzić skutki kryzysu związanego z COVID-19 nie mogą naruszać zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję ani zakazu nadużycia pozycji dominujących. Taki jednoznaczny przekaz zamieścił na swojej stronie internetowej Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazując, że nie będzie on tolerował żadnych działań przedsiębiorców, którzy zmierzają do wykorzystania obecnej sytuacji i pod pretekstem walki z kryzysem dopuszczają się antykonkurencyjnych praktyk.
W obecnym czasach rozumienie zakazu antykonkurencyjnych praktyk oraz wynikających z niego wytycznych dla prowadzenia działalności przez przedsiębiorców może być jednak niejednoznaczne. W szczególności, mając na uwadze, że związku z kryzysem COVID-19 niektóre wymogi związane z oceną zachowań przedsiębiorców pod względem kwestii antymonopolowych podlegają pewnemu złagodzeniu. Potwierdza to m.in. Komunikat Komisji Europejskiej pn. Tymczasowe ramy na potrzeby oceny kwestii antymonopolowych dotyczących współpracy między przedsiębiorstwami w odpowiedzi na pilne sytuacje wynikające z obecnej pandemii COVID-19 (2020/C 116 I/02).
W ww. Komunikacie Komisja odniosła się m.in. do działań podejmowanych w branży leków, wskazując na istotne wskazówki dotyczące zgodnego z prawem konkurencji prowadzenia działalności:
„Środki w celu dostosowania produkcji, zarządzania zapasami i ewentualnie dystrybucji w branży mogą wymagać wymiany szczególnie chronionych informacji handlowych oraz pewnych działań koordynujących dotyczących tego, w jakich obiektach będą produkowane poszczególne rodzaje leków, tak aby nie wszystkie przedsiębiorstwa skupiały się na produkcji jednego leku lub kilku leków, podczas gdy produkcja innych leków byłaby niedostateczna. W zwykłych okolicznościach taka wymiana informacji i koordynacja między przedsiębiorstwami jest problematyczna w kontekście unijnych reguł konkurencji. Niemniej jednak, w obecnych wyjątkowych okolicznościach, takie środki nie będą stanowiły problemu w kontekście prawa konkurencji UE, a egzekwowanie przepisów w tym zakresie – w obliczu sytuacji nadzwyczajnej i tymczasowego charakteru środków – nie będzie dla Komisji priorytetem, o ile środki te:
będą opracowane i obiektywnie niezbędne w celu rzeczywistego zwiększenia produkcji w najbardziej wydajny sposób, aby zlikwidować niedobory w podaży podstawowych produktów i usług, takich jak wykorzystywane w leczeniu pacjentów z COVID-19, lub aby zapobiec takim niedoborom;
będą miały charakter tymczasowy (np. będą stosowane wyłącznie, gdy istnieje ryzyko niedoboru, a w każdym razie podczas pandemii COVID-19); oraz
nie będą wykraczały poza to, co jest ściśle konieczne do osiągnięcia celu, jakim jest zlikwidowanie lub uniknięcie niedoboru podaży.
Przedsiębiorstwa powinny prowadzić dokumentację wszelkiej korespondencji i porozumień między sobą oraz udostępniać ją na wniosek Komisji. Fakt, że organ publiczny zachęca do współpracy oraz ją koordynuje (lub współpraca jest realizowana w ustanowionych przez ten organ ramach), jest również istotnym czynnikiem, który należy uwzględnić przy stwierdzeniu, że taka współpraca nie będzie problematyczna na podstawie unijnego prawa konkurencji, a egzekwowanie przepisów w tym obszarze nie będzie priorytetem Komisji.”
Opinie UOKiK w sprawie praktyk przedsiębiorców
Mając na względzie aktualną sytuację, za przykładem Komisji Europejskiej, na czas trwania epidemii Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów utworzył specjalny adres mailowy, za pośrednictwem którego możliwe jest uzyskanie opinii Urzędu ws. działań danego przedsiębiorstwa.
Z rozwiązania mogą skorzystać nie tylko przedsiębiorcy, ale także stowarzyszenia i związki branżowe, przy czym warunkiem uzyskania wytycznych w tym wypadku jest wskazanie, których przedsiębiorców i konkretnych porozumień dotyczy wniosek.
Jak informuje Urząd na swojej stronie internetowej, w opinii:
Urząd oceni przede wszystkim, czy pozytywne skutki współpracy pomiędzy przedsiębiorcami przeważają nad ich ewentualnymi antykonkurencyjnymi konsekwencjami;
Urząd przeanalizuje, czy środki zastosowane przez przedsiębiorcę mają charakter niezbędny do walki ze skutkami epidemii koronawirusa oraz czy rzeczywiście służą osiągnięciu założonych celów, np. zwiększeniu produkcji, optymalizacji dostaw;
W przypadku, gdy Urząd warunkowo zaakceptuje rozwiązania zaproponowane przez przedsiębiorców, poinformuje w swojej opinii o obowiązkach ciążących na wnioskodawcy. Może być to np. obowiązek informowania UOKiK o przebiegu współpracy czy zgłaszania ewentualnych dalszych uzgodnień.
Z kolei zapytanie o opinię powinno obejmować:
szczegóły dotyczące przedsiębiorcy/ przedsiębiorców oraz produktów lub usług,
zakres i zasady współpracy,
aspekty dotyczące współpracy, które mogą budzić wątpliwości w kontekście ich zgodności z regułami konkurencji,
korzyści do osiągnięcia w ramach inicjatywy oraz wyjaśnienie celowości podejmowanych działań w obecnej sytuacji.
Przedmiotowe opinie Urzędu mogą stanowić z jednej strony ważne narzędzie compliance w działalności przedsiębiorstw, a z drugiej strony wartą uwagi formę zabezpieczenia, dla przedsiębiorców, którzy zamierzają podjąć nowe, niestandardowe formy rywalizacji lub współpracy na rynku. W celu efektywnego skorzystania z tego narzędzia i zapewnienia sobie rzeczywistej „poduszki powietrznej” kluczowe jest prawidłowe przygotowanie zapytania do Urzędu oraz późniejsza implementacja uzyskanych od Urzędu wytycznych i wykonanie ewentualnych obowiązków. W przypadku jakichkolwiek pytań w tym zakresie zapraszamy do kontaktu.
Zespół Kubas Kos Gałkowski cały czas monitoruje regulacje i zalecenia wydawane przez organy rządowe i na bieżąco opracowuje konkretne rozwiązania prawne. Pozostajemy w gotowości, aby udzielić wsparcia i odpowiedzi na wszelkie pojawiające się pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z COVID-19 oraz wpływem pandemii na Państwa działalność, jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, abstrakcyjny i ogólny, nie stanowi opinii prawnej lub porady ani nie może być traktowany jako świadczenie pomocy prawnej w jakiejkolwiek formie. Materiały zawarte w niniejszym artykule nie mogą stanowić podstawy jakiejkolwiek odpowiedzialności Kancelarii lub autora artykułu w stosunku do osób trzecich. Kancelaria "Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci sp. p". sp. k. może udzielić porady prawnej lub sporządzić opinię wyłącznie i dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej skontaktuj się z naszym prawnikiem.